ÇENELİ KIRICILARDA VE KONİK KIRICILARDA AŞINMA MALZEMELERİNİN YAKLAŞIK ÖMÜR DEĞERLERİ
Admin 11:5224 Ocak 2024
Agrega üreticisi, ürettiği ürünün satış fiyatını belirlemek veya belirli ürün ya da ürünler için teklif verebilmesi için maliyetlerini doğru şekilde belirlemek zorundadır. Bakım, işçilik, elektrik maliyetleri gibi maliyetlerin yanında en önemli maliyet kalemlerinden biri de aşınma malzemeleri maliyetleridir. Suphi YAVUZ / Makine Yüksek Mühendisi
Bakım, işçilik, elektrik maliyetleri gibi maliyetlerin yanında en önemli maliyet kalemlerinden biri de aşınma malzemeleri maliyetleridir. Çeneli kırıcıların en önemli aşınma malzemeleri KIRICI ÇENELER ile YAN ASTARLAR dır. Konik kırıcıların ise en önemli aşınma malzemeleri hareketli çene (mantle) ve sabit çene (konkav) dır. Bu makalede öncelikle çeneli kırıcı çene ve yan astar ile konik kırıcı çene malzeme cinslerini inceleyecek, daha sonra da bu malzemelerin yaklaşık ömür değerini tespit etme yöntemini inceleyeceğiz.
A. Kırıcı Çene ve Yan Astar Malzemeleri Kırıcı çeneler ilk olarak 1882 yılında Sir Robert Hadfield tarafından keşfedilmiş olan HADFIELD ÇELİĞİ nden yapılmıştır. Şekil ŞA-1 de Sir Rober Hadfield’in Hadfield çeliğinden yapılmış portresini görmekteyiz. Bu çelik %1,2 C ve %12 Mn ihtiva eden austenitic çelik dökümdür. Hadfield, bu alaşımın 10000C da ısıtılıp su verildiği takdirde oldukça yüksek darbe dayanımı ve aşınma mukavemeti kazandığını keşfetmiştir. Bu çelik halen iş makinalarının aşınma ve darbeye maruz kısımlarında başarıyla kullanılmaktadır. Bilahare bu çelikte kompozisyon değişikliği ve ısıl işlemde bazı revizyonlar yapılarak darbe ve aşınma özelliğinde iyileştirme yapılmıştır. 1970 yılında Norveçli Raufoss, Mn oranını %19 a,C oranını da %1,45 e çıkararak daha iyi bir darbe dayanımı ve aşınma mukavemeti elde etmiştir. Bilahare günümüzde bu çeliğe %1,5-2,5 Cr,% 0,9-1,8 Mo,%3-4 Ni gibi alaşım elemanları ilave edilerek Hadfield çeliği aşınmaya daha dayanıklı hale getirilmiştir.(EN 10349:2009)
Tablo TA-1 de kırıcı çene malzemelerinden önemli olanların listesini görmekteyiz. GX120MnCr18-2 malzemesinin ısıl işlemden sonra sertliği 290 HB olup standart Hadfield çeliği olan GX120Mn13 malzemesinin ısıl işlemden sonra sertliği 205 HB dir. GX120MnCr18-2 çeliğinin aşınma ömrü standart Hadfield çeliğine göre %20 daha fazladır. Günümüzde Mn oranının %24 e kadar çıktığı ve sertliğin 350 HB olduğu özel austenitic çelik dökümler üretilmektedir.Columbia steel firmasının ürettiği Xtralloy malzemesi bunlardan biridir.
B. Kırıcı Çene ve Yan Astar Ömürleri
B1. Çeneli Kırıcılarda Kırıcı Çene ve Yan Astar Ömürleri Şekil ŞB1-1 de Çeneli kırıcı sabit ve hareketli çene ve yan astarların genel görünüşünü görmekteyiz. Tablo TB1-1 de değişik büyüklükteki kırıcılarda Aşınma indeksi Aİ=0,5 olan Gneiss için kullanılan aşınma parçaları yani kırıcı çeneler ve yan astarlar için yaklaşık ömür değerlerini metrik ton olarak görmekteyiz. Bu tablo aşağıdaki şartlarda hazırlanmıştır.
a. Kırılan malzeme Aİ=0,5 olan gneiss dir. Bu malzeme için Ömür faktörü LF=1 dir. Diğer malzemeler için aşınma indeksi (Aİ) ye göre ömür faktörü LF değerlerini Grafik GB1-1 de görmekteyiz. Eğer Gneiss yerine bu malzemelerden biri kırılıyor ise bu durumda aşınma parçalarının yaklaşık ömürlerini bulmak için Tablo TB1-1 deki ömür değerlerini Grafik GB1-1 de verilen LF ömür faktörü ile çarpmak gereklidir.
b. Çeneli kırıcı girişinde ince malzemelerin by-pass edildiği düşünülmüştür.
c. Kırıcı çene ve yan astar malzemesinin GX120MnCr 18-2 olduğu düşünülmüştür.
d. Kırıcı çene ömürleri CSS yakın taraf çene açıklığı ile direkt orantılıdır.
e. Yan astar ömürlerinin CSS ile bir bağlantısı yoktur.
f. Tablodaki değerler kırıcı çenelerin üretici firma direktiflerine uygun olarak monte edilerek veya ters çevrilerek üst ve alt tarafının tam olarak kullanıldığı varsayılarak hazırlanmıştır
Dosya